Het moest er een keer van komen. Ik wist dat het bij de researchmaster van BW hoorde, maar ik had het zo lang mogelijk uitgesteld en geprobeerd er niet te veel over na te denken. Proefdierkunde. Het gebruiken van levende wezens voor onderzoek. De beelden van zielige muizen in kille hokken die met draden en infusen verbonden zijn aan ratelende machines en onderzoekers die zonder medeleven de een na de andere naald in kleine, behaarde buiken prikken om er van alles en nog wat in te spuiten. Niet echt iets waar ik als aankomend onderzoeker mee geassocieerd wil worden, dus een goede reden om juist wél een cursus proefdierkunde te volgen. Bovendien kom je er niet onderuit, het gros van de biomedische artikelen is gebaseerd op dierproeven, is daaruit voortgekomen of zal daartoe leiden. Tijd dus om de confrontatie aan te gaan.
Voor iedereen die huivert bij de gedachte: zoals hierboven beschreven gaat het er natuurlijk niet aan toe. In het rijk der dierproeven wemelt het van de regels, richtlijnen en aan te vragen goedkeuringen om het welzijn van de dieren zo goed mogelijk te handhaven. Bij iedere nieuwe proef wordt gekeken of er echt geen alternatieven zijn, of de nieuwe inzichten die verkregen worden het eventuele leed van de dieren rechtvaardigen en of het aantal proefdieren en het leed dat ze ervaren niet gereduceerd kan worden.
Dat klinkt natuurlijk allemaal leuk en aardig, maar hoe is het om zélf een muis of rat in handen te hebben en uiteindelijk te doden? Verrassend makkelijk. Echt waar, zelfs voor een vegetariër. Het vreemde is, dat alles heel gewóón lijkt: je leert eerst de ratten op te pakken, dan geef je ze een verdoving. Als ze helemaal buiten westen zijn, oefen je op verschillende plekken injecties te geven met een kleine hoeveelheid zoutoplossing. En uiteindelijk laat je ze inslapen met een verdere injectie. Dat was het dan. Langzaam wordt de rat een beetje grauw en koud. Je bent zo verdiept in alle nieuwe handelingen dat je niet echt stil staat bij het laatste spuitje, bij het feit dat je net een dier doodt, zomaar. Aan de ene kant ontluisterend, maar het toont ook aan dat het dier rustig sterft in het proces. Dat is grotendeels te danken aan de goede begeleiding: je krijgt duidelijke aanwijzingen, persoonlijke begeleiding en er wordt op gelet dat de dieren niet te veel stress ervaren (volgens mij is het vastgepakt worden door onervaren studenten uiteindelijk het meest vervelende voor ze). 
Maar goed, dat maakt dierproeven natuurlijk nog niet moreel verantwoordbaar. Het blijft een lastig verhaal, want al zijn proeven met muizen en ratten alomtegenwoordig in de medische wetenschap, het blijft een ander diersoort, waarvan de resultaten maar deels naar de mens vertaalbaar zijn. Een dierproef kan veel relevante informatie leveren, maar dit is niet van te voren te voorspellen en de mate waarin het bijdraagt aan de gezondheidszorg is onmeetbaar. Zolang er echter geen alternatieve modellen zijn om de natuurlijke functies van het lichaam en de werking van medicatie te onderzoeken, zal men er niet snel van afstappen. Het is ‘beter dan niets’.
Om dit hele verhaal in perspectief te plaatsen nog een allerlaatste feitje:
In 2011 werden in NL 581.776 proefdieren gebruikt waarvan 48,4% muizen, 19,4% ratten en 13% kippen (meer informatie). Verder worden er nog proeven gedaan op vissen, vogels, varkens, een enkele aap en het gemiddelde huisdier (vooral voor dierengeneeskunde).
Ter vergelijking: In 2012 werden in NL ongeveer 550.000.000 dieren geslacht voor vleesconsumptie (CBS).
De relevantie van de vergelijking met dieren die geslacht worden ontgaat mij, het lijkt een beetje erg veel op een verontschuldiging: valt allemaal wel mee met die proefdieren? Bovendien zou je daar dan onderscheid moeten maken tussen vooraf bedwelmde en onbedwelmde (ritueel slachten) dieren. Maar wat is overigens het nut van injecties zoutoplossing, wat is de proef? En is dat dan het doden van het dier waard? Als het alleen om oefenen injecties gaat, dan lijkt mij dat er genoeg alternatieven te bedenken zijn.
Beste Cor,
Slachtdieren en proefdieren worden beiden voor het gebruik door mensen gedood, alleen is er over proefdieren veel discussie terwijl het doden voor consumptie algemeen geaccepteerd is. Ik vond dat een interessante tegenstelling, maar het één is natuurlijk geen rechtvaardiging voor het andere.
Verder is proefdierkunde bedoeld als voorbereiding op de proeven die je als onderzoeker op dieren uit gaat voeren. Aan het einde van de cursus ontvang je een certificaat dat je bevoegdheid geeft om met proefdieren te werken, maar dat kan natuurlijk niet verstrekt worden aan mensen die handelingen zoals injecteren en laten inslapen nooit eerder verricht hebben. En het gebruik van dieren wordt natuurlijk ook tijdens de cursus zo minimaal mogelijk gehouden.
Het is kennelijk toch met welke bril je kijkt, want waar baseer je op dat er over proefdieren meer discussie is dan over slachtdieren? Ik durf het tegendeel te beweren. Maar daar gaat het hier natuurlijk niet om, elke vergelijking gaat mank, is een dekmantel voor het eigen geweten zoals ik al in andere woorden beschreef. Je gaat niet in op mijn suggestie dat alleen een dier gebruiken om te oefenen met injecteren niet aanvaardbaar is en dat er alternatieven (mogelijk moeten) zijn. Laten inlsapen is niet anders dan elke andere injectie(s) die je bij elke dierenarts kunt bekijken en kunt beoefenen op namaakdieren en wat evt. ervaring opdoen daarin: een muis laten inslapen is heel anders dan een hond of olifant, en om daar nu allemaal die dieren voor te offeren, onzin. Ik zal in ieder geval mijn ongerustheid hierover doorgeven aan de politiek.
Ik zie dat deze blog alweer van een paar maanden geleden is, maar ik kan het toch niet laten om hier even op in te gaan. Mijn naam is ook Saskia en net als de schrijfster Saskia ben ik student Biomedische Wetenschappen (inmiddels tweedejaars Masterstudent). Ik heb de cursus proefdierkunde ook gevolgd.
Tijdens deze cursus is ons verteld dat de muizen en ratten waarop wij oefenden dieren zijn die tijdens het fokproces voor bepaalde muizen/rattenlijnen over zijn gebleven omdat ze niet het juiste genetische profiel hadden. Omdat je genetisch gemanipuleerde muizen/ratten niet vrij mag laten in de natuur zouden deze dieren hoe dan ook gedood worden. Op het moment dat je ze voor onderwijs gebruikt, dan dienen ze in ieder geval nog een doel en zijn ze niet helemaal voor niks gestorven.
Ik ben het zeker met je eens dat alternatieven een betere oplossing zouden zijn. Voor bepaalde handelingen bestaan al alternatieven. Zo heeft Proefdiervrij al een PVC kunstrat ontwikkeld (http://www.proefdiervrij.nl/onderwijs/de_kunstrat).
Echter, het oefenen van injecties kan niet op deze kunstrat.
Ik ben er van overtuigd dat iedere goede wetenschapper zal proberen het gebruik van proefdieren te beperken. Als er een goed alternatief voor handen is, zie ik zelf namelijk ook niet de noodzaak voor het gebruik van proefdieren. Ik denk dat wanneer het oefenen van injecties op een andere manier kan, dit wel degelijk doorgevoerd zal worden in het onderwijs. Echter, het vinden van een goed alternatief is helaas niet altijd zo simpel als het misschien lijkt.
Van de politiek heb ik nooit respons vernomen dus wat dat betreft kan ik je (jullie) alvast geruststellen.
Tja, je voegt zelf het woordje goede (wetenschapper) toe en daarmee daag je me uit omdat in twijfel te trekken, dat ga ik hier niet doen, maar ik heb aardig wat mensenkennis en weet wat routine met een mens doet.
Voor het vinden van alternatieven moet je iets doen, iets wat buiten de dagelijkse orde valt en dat is het eerder het probleem, dan dat het (te) “moeilijk”zou zijn.
Ja, en dan je doet weer hetzelfde, kijk maar naar je laatste zin: ze dronken een glas, deden een plas en alles bleef zoals het was.