“Grote mannen danken voor een kwart hun roem aan hun dapperheid, voor de helft aan geluk, en voor het overige kwart aan misdaad” – Ugo Foscolo.
Een onderneming is te vergelijken met de maatschappij, de maatschappij in het klein. Zo heeft elke onderneming onderdanen, werknemers genoemd en wordt de onderneming bestuurd door enkele wijze leiders, binnen een onderneming het bestuur en de Raad van Commissarissen. Waar in de maatschappij wel eens gefraudeerd wordt met bijvoorbeeld toeslagen, uitkeringen of andere wetgeving is dit binnen een onderneming niet anders. Bonussen en regelingen worden hier wel eens misbruikt ter zelfverrijking. Eigenlijk is dit ook niet zo vreemd als je bedenkt dat “de mens” in de maatschappij weinig verschilt van “de mens” binnen de organisatie. Het voorkomen van fraude in de maatschappij of een onderneming is noodzakelijk indien je deze onderneming respectievelijk maatschappij goed wil laten functioneren. Om deze reden ben ik de master Ondernemingsrecht gaan volgen en wil ik na deze master aan het werk binnen de structuren van een onderneming.
De oligarchie
Aangezien de burgerij de politieke elite mag kiezen door middel van verkiezingen, leven wij momenteel in een maatschappij die wij bestempelen als “democratie”. Als burger mag je stemmen en kan je ook zelf gekozen worden als volksvertegenwoordiger. De volksvertegenwoordiging controleert gezamenlijk met de rechterlijke macht de uitvoerende macht (de trias politica). Binnen een onderneming is dit geheel anders. De CEO van een onderneming wordt niet gekozen door het volk maar wordt aangesteld op basis van zijn / haar kwaliteiten. Tenminste dit is wat veel mensen denken. Vaak worden bestuursleden ook aangesteld op basis van andere factoren, zo spelen er soms andere belangen mee, voornamelijk financiële belangen. De “staatsvorm” binnen een onderneming zou je dan ook kunnen bestempelen als een oligarchie. De onderneming wordt bestuurd door de “rijken” en daarmee de mensen die indirect de meeste macht kunnen uitoefenen. De mensen met minder financiële mogelijkheden worden door niet-integer gedrag van bovenaf, zoals bijvoorbeeld fraude, financieel de dupe. Zo kan de onderneming na een grote fraudezaak failliet gaan. De degeneratie van staatsvormen zoals Plato die benoemt lijkt mij om deze reden ook van toepassing binnen een onderneming. De afgelopen jaren heeft men wel geprobeerd om “checks and balances” in te voeren binnen ondernemingen, dit proces is echter nog lang niet klaar!
Corporate Governance Code
Om misstanden binnen een onderneming te voorkomen is de Corporate Governance Code opgesteld (in Nederland de Code Tabaksblat genaamd). De code beschrijft, in algemene zin, een vijftal elementaire zaken voor ondernemingen. Ten eerste over de strategie en de realisatie van bedrijfsdoelstellingen. Ten tweede over effectief bestuur: over de verhoudingen tussen bestuurders, toezichthouders en andere betrokkenen, zoals de aandeelhouders en ondernemingsraad, maar ook klanten en leveranciers. Het derde element is bedrijfscultuur, waarbij het gaat om het integer handelen in de organisatie. Het vierde element is de monitoring en evaluatie, waarbij de invulling en sturing van belang is. Tot slot gaat het bij het element van verantwoording en transparantie om de interne en externe communicatie. De code is een goed begin maar mijns inziens nog lang niet voldoende om misstanden binnen een organisatie te voorkomen. Zo is de code lang niet altijd bindend en kan een onderneming gemakkelijk afwijken van de code. Kortom is er nog veel werk te doen binnen een onderneming en er zijn er veel juristen en andere specialisten nodig om misstanden, zoals fraude, te voorkomen. Een uitdagende en belangrijke taak!
Friederik Nietzsche – “Onze misdaad tegenover misdadigers bestaat daarin, dat wij hen als schurken behandelen”.
